Πριν αρκετά χρόνια, είχα πρωινή εκπομπή σε ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας, με ξένη ροκ μουσική.
Ο Σύμβουλος που είχαμε ήταν Αυστραλός, από τη Village roadshow και μαζί με την εταιρία που αντιπροσώπευε, είχε εισηγηθεί σε έναν νέο σταθμό όπως είμασταν εμείς, να παίζουμε απαρεγκλιτα playlist. H διοίκηση τoυ σταθμού (Διευθυντής, Διευθυντής ροής κλπ) και όλοι οι συντελεστές δεν ήταν καθόλου άσχετοι, είχαν στο παρελθόν στήσει πετυχημένα ραδιόφωνα σε άλλους ομίλους κ.ο.κ. αλλά αφού αυτή ήταν η απόφαση του big boss - πολυεκδότη και της διοίκησης, οφείλαμε να την ακολουθήσουμε ως επαγγελματίες που ήμασταν.
Πέρα από τα προβλήματα της ίδιας της χρήσης playlist που είναι πολλά και όχι της παρούσης, προέκυψε και το εξής: ότι ο Αυστραλός, ένας υπερεπιτυχημένος στο χώρο του, επαϊων αλλα και εξαιρετικά φιλικός, και πρόθυμος να βοηθήσει / εξηγήσει το concept του κ.λπ. που κόστιζε στο σταθμό μια περιουσία να τον πληρώνουν τον μήνα (άρα αδύνατον να τον αμφισβητήσει κανείς), είχε την άποψη ότι τα κομμάτια που θα έπρεπε να είναι στην playlist από κάθε καλλιτέχνη, θα έπρεπε να είναι εκείνα που "αντικειμενικά" είχαν σημειώσει τη μεγαλύτερη επιτυχία ως τότε στα διεθνή charts.
Έτσι παίζαμε από Rory Gallagher π.χ. to Μoonchild αλλά όχι το Edged in Blue, από τον ίδιο δίσκο. Από New Order ή από Depeche Mode τα γνωστά (δυο) και ούτω καθεξής.
Μάταια προσπαθήσαμε να του εξηγήσουμε ότι π.χ. οι Depeche Mode έχουν ένα από τα πιο ισχυρά fan club στην Ελλάδα και ότι θα ήταν καλοδεχούενο στο κοινό να ακούσει και κάτι άλλο εκτός από τα γνωστα ή ότι ο Gallagher έχει εξαιρετικά midtempo ραδιοφωνικά κομμάτια και είναι εξίσου αγαπητός στο ελληνικό κοινό, κλπ κλπ. Για συγκροτήματα δε, όπως οι Madrugada, εξαιρετικά δημοφιλή στη χώρα μας αλλά με πολύ αδύναμες πωλήσεις στα charts για τα γούστα του αυστραλού, ούτε λόγος. Από James, δεν θα άκουγες ποτέ κάτι άλλο εκτός από τo hitάκι τους κι ας είχαν τραγούδια ύμνους που κάθε γκόμενα κόβει φλέβα.
Το concept ήταν απαρέγκλιτο και αντικειμενικό, βασισμένο σε μετρήσεις των charts και των συνολικών πωλήσεων.
Με τα χίλια ζόρια, καταφέραμε ύστερα από δυο χρόνια στο σταθμό, να τον πείσουμε να δοκιμάσουμε το εξής: να κάνει προ-ακρόαση των προτάσεων κάθε παραγωγού από νέες κυκλοφορίες, κάθε μήνα, και από αυτά να επιλέγει εκείνος αν θα προσθέσει κάποια στο playlist.
Θυμάμαι ότι ένα κομμάτι από εκείνα που είχα προτείνει και είχε "περάσει" στο playlist ήταν από ένα άγνωστο συγκρότημα, που όμως κάθε φορά που το έπαιζα στην εκπομπή, ο κόσμος τηλεφωνούσε να μάθει ποιο είναι.
Σχεδόν ένα χρόνο μετά, στη Sony music, με ευχαρίστησαν επειδή λέει, ο δίσκος είχε καταφέρει να πουλήσει στην Ελλάδα 150 αντίτυπα (ποσό αδιανόητο για ένα άλμπουμ που δεν υπήρχε πουθενά παρεκτός στην πρωινή ζώνη του σταθμού και κανένας δεν είχε να πει κάτι γιάυτό). Το κομμάτι δεν ήταν κάτι σπουδαίο, ήταν όμως πολύ όμορφο και αρκετά catchy.
Τα γράφω όλα αυτά, όχι για να πω πώς θα έπρεπε να λειτουργεί το ραδιόφωνο/media και ότι οι παραγωγοί θα έπρεπε να τους επιτρέπεται να είναι ουσιαστικοί παραγωγοί αντί για "παραγωγοί ατμόσφαιρας", αλλά για να δείξω ότι ο υποκειμενισμός δεν αντίκειται στην αντικειμενικότητα (μια χαρά πήγαινε και τότε ο σταθμός), αλλά ότι όταν μιλάμε για τέχνη, οφείλουμε κατά κάποιο τρόπο να εμπιστευόμαστε το έστιγκτο μας -βάσει και μιας στοιχειώδους γνώσης- για να μας οδηγήσει.
Αντιλαμβάνομαι τις επιφυλάξεις όσων χρειάζονται εξωτερικευμένα αντικειμενικά μέτρα για να πορευτούν, όμως νομίζω ότι τα πράγματα είναι χειρότερα όταν αυτά τα μέτρα και σταθμά προσμετρώνται ως ο μοναδικός μας μπούσουλας.
Επιπλέον, η υποκειμενική σημασία που δίνουμε σε ένα έργο τέχνης που το καθιστά για μας αθάνατο, δεν αντίκειται καθόλου στο ότι αυτό μπορεί να είναι ή να γίνει ευρέως γνωστό, mainstream, επιτυχία εμπορική κλπ.
Καλύτερα για τα γούστα μας -όπως έγραψα και παραπάνω στον SF.
Το αντίθετο όμως, το να κρίνουμε δηλαδή τη σημαντικότητα ενός έργου με βάση μόνο τις αντικειμενικές του "δαφνες" επιτυχίας (πωλήσεις, βραβεία κλπ), γιατί θα πρέπει να αποκλείει την υποκειμενική θεώρηση; Γιατί θα πρέπει να αγνοεί τις ειδικές συνθήκες του ακροατή-κοινού του έργου τέχνης, όπως αυτή η περίπτωση που περιέγραψα παραπάνω με τους Depeche Mode, τον Rory κλπ;
Δεν είναι λοιπόν, άσπρο ή μαύρο. Αυτό ή το άλλο. Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Καλές είναι οι μετρήσεις ακροαματικότητας, τα charts και τα βραβεία. Χρειάζεται να ξεκαθαρίζουν το ποιος είναι τι και πότε. Όμως αυτό δεν λέει πολλά για τον συγκεκριμένο κάθε ένα από μας, άνθρωπο, πληθυσμό, ηλικιακό κοινό κλπ. που θα συγκινηθεί ή θα ανατριχιάσει αν ακούσει το δικό του αγαπημένο τραγούδι στο ραδιοφωνο. Αν συμβεί αυτό, ο σταθμός και ο παραγωγός, τον έχει κερδίσει αυτοστιγμή.
Ο Αυστραλός σύμβουλός μας, το κατάλαβε, δεδομένου ότι όταν ο σταθμός άρχισε να παίζει (και) αυτά που του εισηγούνταν οι παραγωγοί, πήγε πολύ καλύτερα στις μετρήσεις.
(σόρι για το σεντόνι) έγιναν οι ταλιατέλες
